(napa.vn) – Ngày 28/6/1972, cách đây 49 năm là ngày mở đầu của chiến dịch 81 ngày đêm tại Thành Cổ Quảng Trị anh hùng.
Thành Cổ Quảng Trị – một tòa thành nằm bên dòng sông Thạch Hãn, được biết đến qua cuộc chiến 81 ngày đêm giữ thành đầy khốc liệt trong lịch sử dân tộc. Ngày nay, Thành Cổ là một điểm tham quan gây nhiều xúc động. Đây được coi là nghĩa trang không nấm mồ, là ngôi mộ chung của những người lính Thành Cổ đã ngã xuống vì quê hương, vì sự hòa bình thống nhất đất nước.
Tập thể Học viện Hành chính Quốc gia dâng hương, dâng hoa tại Thành Cổ Quảng Trị, tháng 3/2021.
Đi dưới một màu cỏ non Thành Cổ, ta nghe lời nhắn nhủ của anh cựu chiến binh Phạm Đình Lân nhắn lại với tất cả những ai về dâng hương ở Thành Cổ Quảng Trị rằng:
“Nhẹ bước chân và nói khẽ thôi
Cho đồng đội tôi nằm yên dưới cỏ
Trời Quảng Trị trong xanh và lộng gió
Dẫu ồn ào đừng lay mạnh hàng cây.
Nhẹ bước chân và nói khẽ thôi
Thành cổ rộng sao đồng đội tôi nằm chật
Mỗi tấc đất là một cuộc đời có thật
Cho tôi hôm nay đến nghẹn ngào”…
Chiến tranh đã đi qua nhưng những dư âm của nó vẫn còn lại mãi cho đến bây giờ. Đâu đó dưới đáy sông Thạch Hãn hay dưới những thảm cỏ xanh kia là máu xương của hàng ngàn chiến sĩ giải phóng quân trên khắp cả nước và đồng bào Quảng Trị. Để cho đến bây giờ, mỗi lần nhắc đến Thành Cổ, trong trái tim người dân Quảng Trị cũng như trong trái tim những ai đã từng sống và chiến đấu trên mảnh đất này đều khắc khoải, bồi hồi. Tự hào về một quá khứ hào hùng nhưng cũng đầy mất mát và hy sinh. Các anh hy sinh nhưng hài cốt các anh không còn được nguyên hình hài nữa, bởi máu và xương thịt của các anh đã hòa vào lòng đất. Vì vậy, từng tấc đất, cành cây, ngọn cỏ, hay mỗi bước chân chúng ta vào Thành Cổ hôm nay thấm máu biết bao chiến sĩ, đồng bào cả nước và nhân dân Quảng Trị anh hùng. Với những giá trị lịch sử được đúc kết từ xương máu, sự hy sinh cao cả của quân và dân ta, Thành Cổ Quảng Trị ngày nay đã được trùng tu, tôn tạo, trở thành một khu tưởng niệm, nơi chúng ta tri ân, tôn vinh các anh hùng, liệt sỹ đã mãi mãi yên nghỉ ở mảnh đất này. Khác với các Nghĩa trang Liệt sỹ Trường Sơn, Nghĩa trang Liệt sỹ Đường 9, hay các nghĩa trang liệt sỹ khác, mỗi liệt sỹ đều có một nấm mồ, cho dù anh biết tên hay chưa kịp biết tên. Nhưng di tích Thành Cổ Quảng Trị được ví như một nghĩa trang không có nấm mồ. Chỉ có đài tưởng niệm được mô hình hóa là một nấm mồ chung cho hàng ngàn chiến sĩ, đồng bào cả nước đã mãi mãi yên nghỉ ở mảnh đất này.
Chiến tranh đã đi qua nhưng cho đến tận bây giờ vẫn chưa có một số liệu thống kê đầy đủ và chính xác là có bao nhiêu liệt sỹ đã mãi mãi yên nghỉ ở nơi đây. Nhưng có một điều mà mọi người ai cũng biết, các anh, các chị ra đi khi tóc đang còn xanh và nằm xuống khi đang mang trong mình nhiều hoài bão, ước mơ và khát vọng – khát vọng được sống trong hòa bình, độc lập và tự do. Họ là những chàng trai, cô gái đến từ khắp nẻo miền quê yêu thương của Tổ quốc chúng ta. Trong số đó có những chàng sinh viên, xếp bút nghiên, các anh cầm súng tiến thẳng vào mặt trận theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc. Và có những người đã anh dũng chiến đấu, nằm lại với mảnh đất này. Không một tấm bia, không một nấm mồ, không một dòng địa chỉ, vĩnh viễn yên nghỉ ở mảnh đất Thành Cổ Quảng Trị và không còn trở về với quê hương, xóm làng, gia đình, người thân, bạn bè mình nữa. Để cho đến tận bây giờ, vẫn còn rất nhiều cảnh những bà mẹ mắt đã mờ, tóc đã bạc mà ngày đêm vẫn ngóng tin con. Nghe một tiếng động khẽ thôi cũng ngỡ các anh về bên mẹ, nhưng các anh không về với mẹ cha nữa, bởi các anh đã hóa tượng đài.
Đoàn Học viện Hành chính Quốc gia thăm quan Thành Cổ và Bảo tàng Thành Cổ Quảng Trị.
Một thế hệ thanh niên đã theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc vào với chiến trường Quảng Trị, và tiêu biểu trong số đó có liệt sỹ Lê Văn Huỳnh. Anh Lê Văn Huỳnh lúc bấy giờ đang là sinh viên năm thứ tư, Khoa Cầu đường, Trường Đại học Xây dựng Hà Nội. Vợ của anh Lê Văn Huỳnh là chị Đặng Thị Xơ.
“Làm dâu trọn một kiếp người
Làm vợ vẻn vẹn chỉ mươi ngày tròn”.
Tình vợ chồng chung sống với nhau vừa được 6 ngày chưa kịp có con, anh Huỳnh nhận lệnh nhập ngũ vào chiến trường Quảng Trị. Khi vào với Quảng Trị, nhận thấy sự khốc liệt của chiến tranh và đã linh cảm trước vận mệnh của mình, anh Lê Văn Huỳnh đã viết một bức thư gửi về cho toàn thể gia đình phòng khi anh hy sinh.
Bức thư của Liệt sỹ Lê Văn Huỳnh được lưu giữ tại Bảo tàng Thành Cổ.
Bức thư của anh có trích đoạn viết như sau:
“Quảng Trị, ngày 11 tháng 9 năm 1972
Toàn gia đình kính thương!
Hôm nay con ngồi đây, biên vài dòng chữ cuối cùng, phòng khi con đã đi nghiên cứu bí mật trong lòng đất thì gia đình khỏi thấy đó là điều đột ngột.
Mẹ kính mến!
Lớn lên trong tay mẹ từ khi còn trứng nước, chưa đền đáp được công ơn to lớn đó của mẹ thì đứa con út của mẹ đã phải đi thăm bố con rồi. Thư này đến tay mẹ chắc mẹ buồn lắm. Công mang nặng đẻ đau, giọt máu đào hơn ao nước lã. “Lá vàng còn ở trên cây/ Lá xanh rụng xuống trời ơi hỡi trời”. Con của mẹ đã đi xa, để lại cho mẹ nỗi buồn nhất trong đời. Con rất hiểu, đời mẹ khổ đã nhiều. Nay bao hy vọng nuôi con khôn lớn. Song vì đất nước có chiến tranh, thì mẹ ơi, hãy lau nước mắt cho đời trẻ lâu. Sống cho đến ngày đón mừng chiến thắng. Con đi, mẹ ở lại trăm tuổi bạc đầu, xem như con lúc nào cũng nằm cạnh mẹ. Mẹ đừng buồn, cho linh hồn con được thoải mái bay đi. Bố con đã đi xa, để lại cho mẹ biết bao khó nhọc. Nay con đã đến ngày khôn lớn thì… Thôi nhé, mẹ đừng buồn. Coi như con đã sống trọn đời cho Tổ quốc mai sau”…
Viết cho vợ, có đoạn anh viết:
“Em thương yêu!
Anh biết em sẽ không đọc nổi lá thư này bởi biết bao nỗi buồn đè nặng lên tấm thân người con gái trẻ tuổi như em. Nhưng em ơi, hãy bình tĩnh lại và làm theo lời anh căn dặn. Còn ngày anh đi xa là ngày đề ở ngoài phong bì mà anh nhờ các bạn anh gửi giúp. Em sẽ đọc thư này cho mọi người trong gia đình nghe trong buổi lễ truy điệu anh. Cho anh gửi lời chúc sức khỏe đến tất cả những ai quen thuộc trên quê hương chúng ta trong buổi lễ truy điệu lịch sử này. Thôi nhé em, đừng buồn. Khi được sống trong hòa bình hãy nhớ tới công anh. Và hòa bình, nếu em còn thương anh, hãy vào Nam đưa hài cốt của anh về. Đường đi như sau: Đi tàu vào Thị xã Quảng Trị, qua dòng sông Thạch Hãn, đó là nơi anh đã hy sinh khi đang làm nhiệm vụ đưa hàng qua sông. Từ thị xã ngược trở lại cầu, hỏi về thôn Nhan Biều 1, nếu tính xuôi theo dòng nước thì ở cuối làng. Về đó, em sẽ tìm thấy một dòng bia khắc sẵn tên anh được đục trên một mảnh tôn.
Thôi nhé. Đó là nếu có điều kiện. Còn không, em hãy làm theo những lời anh dặn ở phía trên là đủ lắm rồi”.
Và sự thật đã diễn ra đúng như vậy. Anh Lê Văn Huỳnh hy sinh khi đang làm nhiệm vụ đưa hàng qua sông cùng với hai đồng đội. Mãi cho đến năm 2002, gia đình mới tìm thấy được hài cốt của anh ở thôn Thượng Phước, xã Triệu Thượng, huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị và đem về an táng ở nghĩa trang quê nhà. Quê của anh ở xã Lê Lợi, huyện Kiến Xương, tỉnh Thái Bình. Và chị Đặng Thị Xơ, chị vẫn ở vậy thờ chồng và hiện chị vẫn đang sống ở quê hương Thái Bình. Bức thư chị trao lại cho Bảo tàng Thành Cổ sau khi tìm thấy được hài cốt của chồng mình, bởi chị muốn rằng, khi mọi người về thăm quan Thành Cổ Quảng Trị, tất cả mọi người sẽ được biết đến, sẽ được kể về câu chuyện cảm động của gia đình anh chị, câu chuyện về nỗi đau thời chiến tranh.
Cùng với anh Lê Văn Huỳnh, hàng ngàn các anh hùng, liệt sỹ khác đã ngã xuống vì sự bình yên, độc lập của mảnh đất Quảng Trị, cùng viết lên bản hùng ca bất diệt trên dải đất hình chữ S thân thương, để chúng ta hôm nay được sống trong hòa bình, độc lập, nhắc nhớ tới ngày này năm xưa, càng thêm tin yêu và tự hào về lịch sử hào hùng của dân tộc./.
Như Ngọc